Nghệ thuật Ballet không chỉ là một phần quan trọng của di sản văn hóa Cuba mà còn góp phần quan trọng vào sự phát triển của nghệ thuật ballet toàn cầu. Sự kết hợp giữa kỹ thuật, biểu cảm và bản sắc văn hóa đã giúp ballet Cuba mang những sắc thái riêng, độc đáo. Ngược dòng thời gian, nghệ thuật Ballet du nhập vào Cuba từ cuối thế kỷ XVIII, khi các đoàn nghệ thuật châu Âu biểu diễn tại các Nhà hát ở Havana. Tuy nhiên, phải đến năm 1948, nghệ thuật Ballet mới thực sự phát triển mạnh mẽ với sự ra đời của Đoàn Ballet Quốc gia Cuba (Ballet Nacional de Cuba). Di sản ballet của Cuba là sự pha trộn và ảnh hưởng của 3 nền văn hoá châu Âu, châu Phi và Mỹ Latinh. 

Phong cách ballet Cuba nổi bật với sự kết hợp giữa kỹ thuật cổ điển châu Âu và ảnh hưởng văn hóa bản địa, tạo nên một phong cách độc đáo. Đó là việc chú trọng khai thác kỹ thuật và biểu cảm hình thể, giúp các vũ công nổi bật trên sân khấu. Đó cũng là lý do các vũ công ballet Cuba thường nhận được những lời khen ngợi vì khả năng phi thường của họ trong việc truyền tải cảm xúc trong từng động tác, tạo nên những màn trình diễn hoàn hảo về kỹ thuật nhưng cũng đầy cảm xúc. Trong truyền thống Cuba, vũ công không chỉ là những kỹ thuật viên nhảy múa mà họ là những người kể chuyện bằng ngôn ngữ hình thể và biểu cảm trên gương mặt. 

Đoàn Ballet Quốc gia Cuba (Ballet Nacional de Cuba) thành lập năm 1948 bởi 3 nghệ sĩ ballet huyền thoại Alicia Alonso, Fernando Alonso và Alberto Alonso. Đoàn Ballet Quốc gia Cuba đã trở thành biểu tượng nghệ thuật hàng đầu đại diện xuất sắc nhất của trường phái ballet Cuba. Trên nền tảng truyền thống múa kịch châu Âu, Đoàn Ballet Quốc gia Cuba đã phát triển một phong cách độc đáo, hòa quyện tinh thần dân tộc và bản sắc văn hóa Cuba.

Năm 2018, Bộ Văn hóa Cộng hòa Cuba đã công nhận Đoàn Ballet Quốc gia Cuba là Di sản Văn hóa Quốc gia theo Nghị quyết số 31, nhằm tôn vinh những đóng góp to lớn của đoàn trong việc bảo tồn và phát triển nghệ thuật múa. Danh hiệu này bao gồm toàn bộ di sản của Đoàn Ballet Quốc gia Cuba: từ các vở diễn, hình ảnh lưu trữ, hiện vật, tài liệu đến thư từ liên quan đến lịch sử và sự nghiệp của đoàn cũng như của Prima Ballerina Assoluta Alicia Alonso – người đã gắn bó trọn đời với sự nghiệp phát triển ballet Cuba.

Với hơn 75 năm hoạt động, Đoàn Ballet Quốc gia Cuba đã trình diễn trên 62 quốc gia thuộc 5 châu lục, xây dựng một kho tàng hơn 700 tác phẩm, trong đó có những vở diễn đương đại. Đoàn đã đóng góp quan trọng vào việc phổ biến nghệ thuật múa thông qua các chương trình biểu diễn, hội thảo, xuất bản sách và các hoạt động giáo dục nghệ thuật trong cộng đồng. Ngày nay, dưới sự dẫn dắt của Giám đốc Nghệ thuật Viengsay Valdés, Đoàn Ballet Quốc gia Cuba tiếp tục khẳng định vị thế là một trong những đoàn múa hàng đầu thế giới, đồng thời giữ vai trò quan trọng trong việc gìn giữ và phát huy di sản văn hóa Cuba.

Năm 2024, Đoàn Ballet Quốc gia Cuba đã có buổi biểu diễn đặc biệt tại Nhà hát Hồ Gươm, nhân dịp kỷ niệm 65 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Cuba. Sự kiện cũng đồng thời đánh dấu tròn 60 năm kể từ lần đầu tiên Đoàn Ballet danh tiếng này đến biểu diễn tại Việt Nam – vào thời điểm đất nước Việt Nam trong cuộc chiến chống giặc ngoại xâm . Trong chuyến thăm lịch sử ấy, các nghệ sĩ Cuba đã vinh dự được Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp đón. Người từng bày tỏ mong muốn một ngày nào đó, họ sẽ quay trở lại biểu diễn trên mảnh đất Việt Nam hòa bình và độc lập. Lời hứa ấy đã thành hiện thực vào năm 1978, khi Đoàn Ballet Quốc gia Cuba một lần nữa đặt chân tới Việt Nam, trong khung cảnh đất nước đã giành được độc lập và thống nhất trọn vẹn.

Nhớ lại lần đầu cách đây 60 năm khi Giám đốc Nghệ thuật Viengsay Valdés là một trong những vũ công đã có mặt và biểu diễn tại Việt Nam vào thời điểm đó, xúc động kể: “Tôi có vinh dự được cùng Đoàn Ballet Quốc gia Cuba  dưới sự dẫn dắt của huyền thoại ballet Alicia Alonso đã có chuyến lưu diễn tới Việt Nam vào năm 1978 và trở thành đoàn nghệ thuật nước ngoài đầu tiên tới thăm Việt Nam. Chính phủ Cuba đã cố gắng tạo ra những sự gắn kết đầu tiên giữa hai quốc gia. Vào thời điểm đó, Lãnh tụ Fidel Castro của Cuba đã hỗ trợ cho Việt Nam và bắt đầu hình thành nên tình hữu nghị giữa hai quốc gia. Huyền thoại Alicia Alonso - một trong những vũ công tuyệt vời nhất của Cuba đã có vinh dự được gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh và tạo nên thời khắc lịch sử giữa Đoàn Ballet Quốc gia Cuba và Việt Nam”. 

Sự trở lại của Đoàn Ballet Quốc gia Cuba tại Nhà hát Hồ Gươm lần này là một dấu ấn đặc biệt, thể hiện mối quan hệ hữu nghị bền chặt giữa Việt Nam và Cuba được nuôi dưỡng từ quá khứ, hiện tại và sẽ tiếp tục lan tỏa trong tương lai. Đây là dịp hiếm có để khán giả Việt Nam được thưởng thức những màn trình diễn ballet đẳng cấp thế giới, nơi kỹ thuật điêu luyện, cảm xúc tinh tế và bản sắc văn hóa Cuba hòa quyện một cách hài hòa trong không gian sang trọng của Nhà hát Hồ Gươm sẽ là những dấu ấn khó quên trong lòng công chúng và cả các nghệ sĩ biểu diễn.

Alicia Alonso (1920–2019) là huyền thoại ballet thế giới và biểu tượng văn hóa của Cuba. Bằng cách kết hợp nhuần nhuyễn kỹ thuật cổ điển với sức mạnh và tinh thần đặc trưng của người Cuba, bà đã tạo nên một phong cách ballet riêng biệt của Cuba, cũng như góp phần định hình nghệ thuật ballet  thế giới. Được tôn vinh là một trong những “Prima ballerina assoluta” đầu tiên, Alicia Alonso không chỉ sánh ngang với Maya Plisetskaya – huyền thoại ballet Nga, mà còn là một trong những nghệ sĩ khách mời được biểu diễn tại các nhà hát danh tiếng thế giới: Nhà hát Bolshoi và Nhà hát Kirov trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, khẳng định vị thế đặc biệt của mình trên sân khấu quốc tế.